Bài 15: Một số lương thực, thực phẩm

I. Vai trò của lương thực, thực phẩm

- Thức ăn của con người có 2 dạng:

  + Lương thực (chỉ các nguồn tinh bột): lúa gạo, ngô, khoai sắn, lúa mì

  + Thực phẩm: thịt, cá, rau, củ, quả…

- Thức ăn sẽ được cơ thể chuyển hóa thành năng lượng và các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, giúp duy trì sự sống, phát triển và hoạt động.

- Dễ bị hỏng: nấm và vi khuẩn trong không khí sẽ phân hủy lương thực- thực phẩm nếu chúng không được bảo quản hoặc bảo quản không đúng cách.

- Một  số cách bảo quản : đông lạnh, hút chân không, hun khói, sấy khô, sử dụng muối hoặc đường…

II. Các nhóm chất dinh dưỡng trong lương thực, thực phẩm

1. Carbohydrate: nguồn năng lượng chính

Carbohydrate là tên gọi chung của nhóm chất chứa tinh bột, đường và chất xơ.

- Phần lớn có nguồn gốc thực vật

- Tinh bột là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Khi tiêu hóa, tinh bột chuyển hóa thành đường, rồi thành nước và khí carbon dioxide đồng thời giải phóng năng lượng.

- Đường cũng là một loại carbohydrate, có nhiều trong cây mía, thốt nốt, hoa quả ngọt

2. Các chất dinh dưỡng khác

a) Protein (chất đạm): có nhiều trong thịt, cá, trứng, sữa, các loại hạt như đậu, đỗ,...

- Vai trò: cấu tạo, duy trì, phát triển cơ thể. Protein liên quan đến mọi chức năng sống của cơ thể và cần thiết cho sự chuyển hóa các chất dinh dưỡng

b) Lipid (chất béo): có ở trong bơ, dầu thực vật, sữa, lòng đỏ trứng, thịt, cá, lạc, vừng…

- Vai trò: nguồn dự trữ năng lượng trong cơ thể và có tác dụng chống lạnh

Khi cơ thể thiếu chất béo: cơ thể sẽ bị suy nhược, không có năng lượng, chán nản, tăng nguy cơ ung thư và các bệnh tim mạch. 

Khi cơ thể thừa chất béo: cơ thể bị béo phì, giảm trí nhớ, đau xương khớp, dễ mắc ung thư....

c) Chất khoáng và vitamin

- Chất khoáng: trong cơ thể người gồm calcium, phosphorus, iodine, zinc…

  + Vai trò: Cần thiết cho sự phát triển cơ thể

Ví dụ: Thiếu calcium xương trở nên xốp, yếu

- Vitamin: được đặt tên theo chữ cái A, B1, B2, C, D, E…

  + Vai trò: chỉ với lượng nhỏ nhưng có tác dụng lớn đến quá trình trao đổi chất

  + Phân loại:

  • Vitamin tan trong chất béo: A, D, E, K
  • Vitamin tan trong nước: B, C

  + Cơ thể không tự tổng hợp được đa số vitamin mà phải lấy vào qua thức ăn

- Chất khoáng và vitamin thường có nhiều trong các loại hải sản, rau xanh, củ, quả tươi

III. Sức khỏe và chế độ dinh dưỡng

- Mỗi loại thức ăn cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng khác nhau

- Năng lượng và chất dinh dưỡng cần thiết cho mỗi người là khác nhau tùy độ tuổi, giới tính

  + Nếu ăn quá nhiều, hoạt động ít thì thức ăn sẽ tích trữ dưới dạng chất béo

  + Nếu ăn ít, hoạt động nhiều thì cơ thể sẽ suy dinh dưỡng

Sơ đồ tư duy: Một số lương thực - thực phẩm